Στις 16 Οκτωβρίου 2007 η Ελευθεροτυπία είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο με τίτλο «‘Μετεξεταστέοι’ στη γλώσσα και στην κριτική σκέψη οι πρωτοετείς φοιτητές». Το άρθρο αυτό ανέφερε ότι οι νέοι φοιτητές αδυνατούν να αξιολογήσουν έννοιες, ενώ ταυτοχρόνως έχουν σημαντικά γλωσσικά ελλείμματα. Βεβαίως για εμάς τους φιλολόγους η δημοσίευση αυτού του άρθρου αποτελεί «κόλαφο» στην επιστημονική μας αξιοπρέπεια αλλά και στο φιλότιμό μας, διότι το τελευταίο ίσως σήμερα είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ.
Θα πρέπει, λοιπόν, εμείς οι φιλόλογοι που αναλαμβάνουμε να διδάξουμε νεοελληνική γλώσσα στους νέους ανθρώπους, να έχουμε πλήρως συνειδητοποιήσει ότι δεν θα διδάξουμε απλώς ένα από τα πολλά μαθήματα του σχολείου. Αντιθέτως, θα διδάξουμε το κατεξοχήν μάθημα. Η συνείδηση αυτής της αλήθειας αναδεικνύει εμάς τους φιλολόγους ως τον «πρωτογενή», δηλαδή τον κατεξοχήν φορέα της γνώσης. Η διαπίστωση αυτή τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι το αντικείμενο που εμείς διδάσκουμε «διαχέεται» σε όλα τα άλλα αντικείμενα μάθησης. Και αυτό συμβαίνει λόγω της άμεσης σχέσης της γλώσσας με την σκέψη του ανθρώπου. Τα μαθηματικά για παράδειγμα, η φυσική, η χημεία, κλπ. προσεγγίζονται μόνον μέσω της γλώσσας.
Η αλήθεια αυτή θα συνειδητοποιηθεί, όταν ο εμπνευσμένος και ευαισθητοποιημένος φιλόλογος φροντίσει, ώστε ο μαθητής:
1. Να κατανοήσει ότι γλώσσα είναι τόσο ο προφορικός όσο και ο γραπτός λόγος.
2. Να κατανοήσει τη δομή γλώσσας, τι είναι δηλαδή οι φθόγγοι, τα φωνήματα, τα μορφήματα, οι λέξεις, οι φράσεις, οι προτάσεις, οι παράγραφοι, το κείμενο.
3. Να εξασκηθεί στην κατάκτηση του κειμένου, να μπορεί δηλαδή να αποσαφηνίσει το περιεχόμενο αγνώστων λέξεων, να αποδίδει το νόημα ή την περίληψη ενός κειμένου.
4. Να εξασκηθεί στην επιτυχή παραγωγή λόγου ενισχύοντας τη γλωσσική του αυτοσυνειδησία.
5. Να μπορεί να δώσει μια πληροφορία ακριβή και συγκεκριμένη, να πείθει το συνομιλητή του, να σκέφτεται και να ενεργεί διαφορετικά από πριν.
6. Να κατανοήσει ότι η ενασχόληση με τις λέξεις είναι γνωριμία με τις έννοιες και τα νοήματα.
7. Να κατανοήσει τη σημασία του λόγου για τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, ώστε, είτε ως πομπός είτε ως δέκτης του λόγου, να μετέχει στα κοινά με κριτική και υπεύθυνη στάση.
8. Να γνωριστεί με τον γλωσσικό μας πολιτισμό, την ιστορία και τις μορφές που πήρε η γλώσσα μας.
9. Να κατανοήσει τη σημασία της γλώσσας ως βασικού φορέα του πολιτισμού μας.
10. Να κατανοήσει τη μακρόχρονη πορεία της ελληνικής γλώσσας και τον πλούτο των διαλεκτικών της μορφών.
11. Να εξασκηθεί στην αναγνώριση της «γλώσσας» της προπαγάνδας και των Μ.Μ.Ε.
12. Να κατανοήσει ότι η προσπάθεια για τη βελτίωση της γλωσσικής μας επάρκειας δεν περιορίζεται μόνο στο μάθημα της γλωσσικής διδασκαλίας, αλλά εκτείνεται σε όλα τα μαθήματα και σε όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της σχολικής και εξωσχολικής ζωής.
Το ζητούμενο όμως είναι: Πώς θα γίνουν όλα αυτά πράξη; Αν νομίζουμε ότι θα τα καταφέρουμε στις δυο τελευταίες τάξεις του Λυκείου, το χάσαμε το παιχνίδι! Η προσπάθεια πρέπει να αρχίσει από το Δημοτικό. Εκεί κρίνονται όλα. Όμως και ο ερχομός του παιδιού στο Γυμνάσιο πρέπει να είναι μια ευχάριστη έκπληξη με την μύησή του στην δυνατότητα της έκφρασης συναισθημάτων, σκέψεων και εννοιών.
Και για να μιλήσουμε περισσότερο πρακτικά, πρέπει να τονίσουμε ότι ο επιστημονικά καταρτισμένος και γλωσσολογικά ενημερωμένος φιλόλογος οφείλει να στηριχθεί στους δύο πυλώνες – άξονες που συνιστούν τη γλώσσα: το λεξιλόγιο (έννοιες – σημασίες – λέξεις) και την οργάνωση του λεξιλογίου σε νοήματα.
Όταν, λοιπόν, επισημάνεις στον νέο άνθρωπο το τεράστιο φάσμα επιλογών που μας παρέχει η γλώσσα, δηλαδή για να το πούμε απλά, όταν του επισημάνεις ότι μια σκέψη μπορείς να την πεις με πολλούς τρόπους, τότε τον προκαλείς και τον προσκαλείς σε ένα «παιχνίδι» αναζήτησης της γνώσης. Όταν πάλι αποκαλύψεις στον μαθητή το «μυστικό», ότι δηλαδή λεξιλόγιο και γραμματικοσυντακτικοί κανόνες συνθέτουν νοήματα, ιδέες, συναισθήματα, ήδη τον κέρδισες.
Αυτός, λοιπόν, ο σύνθετος διανοητικός μηχανισμός της γλώσσας συνιστά το πνεύμα του ανθρώπου. Είναι το πιο άμεσο πνευματικό ενδιαφέρον και αποτελεί αντιστάθμισμα στο τεχνοκρατικό πνεύμα της εποχής μας. Αυτός ο σύνθετος διανοητικός μηχανισμός μπορεί να ευαισθητοποιήσει, να αφυπνίσει και να αναπληρώσει το ανθρωπιστικό και ηθικό έλλειμμα της εποχής μας. Όλα αυτά όμως έχουν ως κύριο τρόπο έκφρασης τη γλώσσα και αυτό πρέπει να καταδειχθεί στους μαθητές με απλό και κατανοητό τρόπο από κατάλληλα καταρτισμένους δασκάλους.
